Świlcza jest starą, sześćsetletnią osadą, której korzenie sięgają XIV stulecia. Jej pierwotna nazwa brzmiała Svincza. Od początku swego istnienia Świlcza związana była z Rzeszowem. Należała ona do rozległych dóbr Jana Pakosławica pierwszego pana na Rzeszowie, po nim (XV-XVI w.) do kolejnych jego sukcesorów. W pierwszej połowie XVII w. wieś przeszła w gospodarne ręce Mikołaja Spytka Ligęzy, kasztelana sandomierskiego. Zaopatrzył on swoją posiadłość świlecką, razem z Woliczką, w ustawę wiejską (1628 r.), regulującą stosunki pańszczyźniane wewnątrz wsi. Przetrwanie do czasów współczesnych tej ustawy stanowi ewenement w skali południowo-wschodniej Polski.

Częste najazdy nieprzyjacielskie na te pograniczne ziemie zwłaszcza okrutny najazd tatarski Kantymira Murzy z czerwca 1624 r., a także dodatkowe niebezpieczeństwo wynikające z położenia wsi na głównym szlaku komunikacyjnym sprawiły, iż doskonały gospodarz, a przy tym nie gorszy strateg i wódz, kasztelan Ligęza, nakazał we wspomnianej ustawie obwarowanie i uzbrojenie wsi tak, aby mogła się ona skutecznie bronić przed Tatarami.

W XVII i XVIII wieku Świlcza należała do znamienitych magnackich rodów: Ostrogowskich, Lubomirskich i Potockich. Na przełomie XVIII i w XIX wieku przeszła w ręce hrabiów Skarbek-Borowskich. U schyłku XIX i w początkach XX wieku kilkusethektarowy majątek dworski wykupili Żydzi i rozparcelowali, dając świlczanom możliwość powiększenia go-spodarstw i tym samym wzrostu zamożności.

Parafia Świlcza powstała w na przełomie XIV/XV wieku. Do 1912 r. tworzyło ją pięć miejscowości: Świlcza z Kamyszynem, Rudna Wielka, Rudna Mała z Rejteradą, Rogoźnica i Woliczka. Obecnie parafię tworzy Świlcza z Kamyszynem oraz Woliczka. W Świlczy znaj-dował się zabytkowy kościół z XVII wieku pod wezwaniem Świętych Apostołów Szymona Gorliwego i Judy Tadeusza. Ten cenny zabytek drewnianej architektury spłonął w 1967 r. Część jego wyposażania, w tym zabytkowe ołtarze, udało się ocalić. Obecnie znajdują się one w Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku. Z zabytków, które pozostały w obrębie parafii Świlcza wymieć należy plebanię i wikarówkę z drugiej poł. XIX oraz zabytki cmentarza: kaplicę rodu Krupnickich i Kirchnerów, grobowiec rodu Dąmbskich oraz inne XIX-wieczne nagrobki. Obecnie parafia posiada kościół parafialny pw. Wniebowzięcia Najświęt-szej Marii Panny, w stylu neobarokowym. Został on wybudowany w latach 1936-1959.

O zaradności i gospodarności mieszkańców Świlczy świadczył fakt, iż w XIX stule-ciu istniał tu wiejski cech garbarzy skupiający się wokół ołtarza św. Walentego. Koniec XIX wieku i bez mała cały wiek XX przyniósł nowe zjawisko społeczne, szczególnie zauważalne w operatywnej gospodarczo Świlczy, tj. emigrację zarobkową do Stanów Zjednoczonych Ameryki, Kanady, Francji i Argentyny. Emigracja pozwoliła nie tylko wzmocnić się ekono-micznie rodzinom tłumnie wyjeżdżających z wielką wodę włościan, ale też rozszerzała chłopski światopogląd i pozwalała przeszczepić na rodzimy grunt wiele cywilizacyjnie do-skonalsze i pożyteczne wzory. W 1872 utworzono tutaj, pierwszą w okolicy, straż ogniową. W 1875 roku założono w Świlczy szkołę ludową (wcześniej nauka prowadzona była w szkole parafialnej), a w 1883 powołano czytelnię Towarzystwa Oświaty Ludowej. Przed 1884 r. powstała w Świlczy gminna kasa pożyczkowa. W 1901 r. założono kółko rolnicze i kasę Raiffeisena, przeorganizowaną później w Kasę Stefczyka.

U progu walk o niepodległość w latach I wojny światowej (1914-1918) Świlcza nie pozostawała na uboczu. Wyszło z niej kilku zasłużonych legionistów, w tym: Stanisław Czajkowski poległy w bitwie pod Żernikami (1915 r.) i Józef Kokoszka, późniejszy pułkownik WP, uczestnik kampanii wrześniowej 1939 r., organizator pierwszego ruchu oporu na Rzeszowszczyźnie i więzień obozów koncentracyjnych. Wśród uhonorowanych najwyższym odznaczeniem za wojskowe cnoty i męstwo w walkach w obronie Ojczyzny odnaleźć można aż sześciu żołnierzy urodzonych w Świlczy: płk. Józefa Kokoszkę (Kostiuchnówka 1916), kpt. Franciszka Wątrobę (Dytiatyn 1920), ppor. Józefa Koguta (Iłża 1939), strz. Romana Czajkowskiego (Monte Cassino 1944), ppor. Franciszka Lachcika (Ankona 1944) i płk. Andrzeja Litwę (Kołobrzeg 1945). Wielu innych mieszkańców Świlczy swą pracą, często heroiczną, zasłużyło się Ojczyźnie. Byli wśród nich: błogosławiony ks. Jan Wojciech Balicki, rektor przemyskiego seminarium i Henryk Skrzypek, poseł na Sejm Ustawodawczy 1919-1922, działacz PSL-u „Piast”. Świleckie korzenie miał bohater narodowy płk. Leopold Lis-Kula, którego matka, Elżbieta z Czajkowskich, była świlczanką. Podobnie kpt. Tadeusz Kirchner, żołnierz i sportowiec, pierwszy mistrz Polski w skoku wzwyż (Lwów 1920 r.) i multimedalista sportów lekkoatletycznych, zamordowany przez NKWD w Charkowie-Piatichatkach (1940 r.). Matka Kapitana Maria z domu Krupnicka pochodziła z folwarku Woliczka w parafii Świlcza.

Burzliwe losy Polski w XX w. nie oszczędzały także Świlczy, głownie za sprawą jej położenia przy szlaku komunijnym drogowym i kolejowym, na linii wschód-zachód. Fronty I i II wojny światowej przesuwały się właśnie przez rzeczoną miejscowość. Tutejsza ludność przeżywał traumę ostrzałów, bombardowań i pożarów. Hart ducha i zaradność mieszkańców pozawalał jej nie tylko podnosić się z wojennych zgliszczy, ale i stawać ofiarnie w obronie Ojczyzny. W latach niemieckiej okupacji istniała tu Placówka Konspiracyjna WZ-AK o kryptonimie „Świerk”. Tutejsi żołnierze Armii Krajowej odważnie uczestniczyli w działaniach konspiracyjnych. Należy wymienić rutaj: pierwszych organizatorów Placówki: plut. Jana Stańko, ps. Szczupak, pchor. Tomasza Tralę, ps. Tuńczyk, którzy organizowali pomoc dla Żydów z rzeszowskiego getta. Warto też wspomnieć kolegów ze szkolnej ławy, a później z działań partyzanckich: kpr. pchor. Stanisława Kubicza, ps. Szajba i ppor. Wiktora Błażewskiego, ps. Orlik. Pierwszy z nich, aresztowany przez hitlerowców przeżył piekło obozu koncentracyjnego Sachsenhausen. Drugi, syn kierownika szkoły w Świlczy jako oficer i żołnierz niepodległościowego podziemia został zamordowany przez siepaczy komunistycznego Urzędu Bezpieczeństwa w maju 1945 r. Podobny los był udziałem kpr. Stanisława Czacha, ps. Wilczur aresztowanego i rozstrzelanego przez sowieckie NKWD jesienią 1944 r.

Śmiało można powiedzieć, że Świlcza była i nadal jest wsią z „charakterem”; miejscowością dynamiczną, idącą z duchem czasów, ceniącą postęp. Jednocześnie jej mieszkańcy pamiętają o bogatej przeszłości, są z niej dumni i cenią swoje korzenie, o czym świadczą liczne inicjatywy przez nich podejmowane upamiętniające wydarzenia historyczne.

Osoby zainteresowane uzyskaniem obszerniejszych informacji historycznych nt. Świlczy i jej mieszkańców zachęcamy do sięgnięcia do innych materiałów np. takich jak podano poniżej: